Przejdź do zawartości

Szekel

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stary Szekel
Ilustracja
Banknot stuszeklowy z Ze’ewem Żabotyńskim na awersie i Bramą Heroda na rewersie
Kod ISO 4217

ILR

Symbol

IS

Państwo

 Izrael

Lata w obiegu

23 lutego 1980 – 31 grudnia 1985

Bank centralny

Bank Izraela

Podział

1 szekel = 100 agor

Banknoty

1, 5, 10, 50, 100, 200, 500, 1000, 5000, 10000 szekli

Monety

1, 5, 10 (nowe agory),
1/2, 1, 5, 10, 50, 100 (szekle),

Szekel (hebr. שקל, hebr. l.mn. שקלים, szkalim; arab. شيقل) – oficjalna jednostka walutowa Państwa Izrael od 1980 roku, kiedy ogłoszono prawo ustanawiające nową walutę, do 1985 roku. Zastąpiła ona funta izraelskiego. Emitentem szekli był Bank Izraela[1]. Propozycja druku nowych banknotów, podobnych do tych z okresu liry, zapadła już w 1978 roku, ale emisję banknotów oraz monet rozpoczęto w 1980 roku[2][3].

Jeden szekel równy był 100 nowym agorom, z kolei jedna nowa agora równała się 10 agorom[1]. Według standardu ISO 4217 waluta ta posiadała kod ILR[4].

W 1985 roku szekel został zastąpiony nowym izraelskim szeklem[5].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W 1969 roku Kneset przegłosował prawo zmieniające nazwę izraelskiej waluty z liry izraelskiej na szekla. Jednak datę wejścia w życie tych przepisów uzależniono od zarządzenia dyrektora Banku Izraela. W 1977 roku podjęto działania mające na celu wprowadzenie nowego prawa w życie. Rok później premier Menachem Begin oraz minister finansów Simcha Erlich zaakceptowali decyzję dyrektora Banku Izraela o emisji banknotów nowej waluty[2]. Decyzję o emisji nowych monet podjęto później, 24 lutego 1980 roku. Ustalono, że jedna nowa agora będzie równa 10 agorom. Seria monet objęła aż dziewięć nominałów (1 agora, 5 i 10 agor, ½ szekla, 1 szekel, 5, 10, 50 i 100 szekli), co sprawiło, że była to największa liczba nominałów w Izraelu w ramach serii. Podobnie było w przypadku banknotów, obejmowały one 10 nominałów (1 szekel, 5,10, 50, 100, 200, 500, 1000, 5000, 10 000 szekli)[2][3][6].

Wprowadzenie nowej waluty było pomysłem rządu na zastopowanie i zmniejszenie inflacji. Jednak nie przyniosło to pożądanych rezultatów, ponieważ pomiędzy 1981 rokiem a 1985 dodano do pierwszych pięciu nominałów banknotów, kolejnych pięć. Część izraelskich historyków uważa decyzję o wprowadzeniu nowej waluty za działania czysto psychologiczne i kosmetyczne[2][6].

Etymologia nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Szekel jest jednostką znaną z Biblii. Wspomina została w momencie, kiedy Abraham chciał nabyć grotę oraz kawałek pola w Hebronie od Chetytów[a][7].

Efron dał na to Abrahamowi taką odpowiedź: «Panie mój, posłuchaj mnie: ziemia warta czterysta syklów srebra – suma niewielka dla mnie i dla ciebie – pochowaj swoją zmarłą!»

Biblia Tysiąclecia, Rdz. 23:14-15

W starożytności szekel (gr. síklos) stanowił jedną z jednostek wagi (np. w Syrii, Babilonii czy Egipcie), równą w przybliżeniu 1/50 części miny (11,4 g). Po roku 515 p.n.e. Dariusz I wprowadził szekla srebrnego o wadze 5,60 g (w tym okresie srebro miało wartość 13,3 razy niższą niż złoto). O tym srebrnym syklu wspomina biblijna Księga Nehemiasza (por. Ne 5,15). Również w 1 Księdze Machabejskiej jest mowa o szeklu (por. 1 Mch 10,40), była to jednak najprawdopodobniej dwudrachma, która stała się potem powszechnie używanym terminem na określenie obowiązkowego podatku na świątynię w Jerozolimie (Mt 17,24 – gr. dídrachmon). Co roku każdy żyd musiał wpłacić do skarbca świątynnego półsykla z Tyru, czyli dwudrachmę. Rabini zalecali tę monetę ze względu na jej doskonałą jakość. Srebrnymi szeklami z Tyru były prawdopodobnie monety, które otrzymał Judasz Iskariota za wydanie Jezusa (gr. argýrion – jako określenie jej ciężaru; por. Mt 26,14–16), za które potem kupiono tzw. Pole Garncarza (por. Mt 27,3 nn). Współczesna nazwa waluty izraelskiej odwołuje się właśnie do tej, z czasów biblijnych[8].

Banknoty i monety

[edytuj | edytuj kod]

Banknoty

[edytuj | edytuj kod]
Nominał banknotu Grafika Data emisji Data wycofania Wymiary Portret Opis
1 ILR[9] 24 lutego 1980 4 września 1986 135 X 76 mm Mojżesz Montifiori(inne języki) Awers przedstawia portret Mojżesza Montifiori z wiatrakiem w tle, co ma symbolizować pierwszą żydowską dzielnicę Jerozolimy. Na rewersie znajduje się Brama Jafy.
5 ILR[9] 24 lutego 1980 4 września 1986 141 X 76 mm Chaim Weizman Awers przedstawia pierwszego prezydenta Izraela Chaima Weizmana. Na rewersie Brama Damasceńska.
10 ILR[9] 24 lutego 1980 4 września 1986 147 X 76 mm Theodor Herzl Awers przedstawia Theodora Herzla na tle wejścia na cmentarz na Wzgórzu Herzla w Jerozolimie. Rewers przedstawia Bramę Syjonu.
50 ILR[9] 24 lutego 1980 4 września 1986 153 X 76 mm Dawid Ben Gurion Awers ukazuje pierwszego premiera Izraela Dawida Ben Guriona na tle biblioteki kibucu Sde Boker. Rewers przedstawia Złotą Bramę.
100 ILR[9] 11 grudnia 1980 4 września 1986 159 X 76 mm Ze’ew Żabotyński Awers ukazuje przywódcę syjonizmu rewizjonistycznego Ze’ewa Żabotyńskiego na tle gospody Szuni. Rewers przedstawia Bramę Heroda.
500 ILR[9] 1 grudnia 1982 4 września 1986 138 X 76 mm Edmond James de Rothschild Awers ukazuje Edmonda Jamesa de Rothschilda na tle rolników. Rewers przedstawia kiść winogron.
1000 ILR[9] 17 listopada 1983 4 września 1986 138 X 76 mm Majmonides Awers ukazuje portret Majmonidesa na tle Miszne Tora. Rewers przedstawia Tyberiadę, miejsce pochówku Majmonidesa.
5000 ILR[9] 9 sierpnia 1984 4 września 1986 138 X 76 mm Lewi Eszkol Awers przedstawia premiera Lewiego Eszkola na tle Jerozolimy. Symbolika rewersu nawiązuje do projektu Eszkola – narodowego systemu wodnego.
10 000 ILR[9] 27 listopada 1984 4 września 1986 138 X 76 mm Golda Meir Awers przedstawia Goldę Meir na tle drzewa stylizowanego na gwiazdę Dawida. Rewers przedstawia zdjęcie Żydów przed moskiewską synagogą, w którym była Meir jako ambasador Izraela w ZSRR.

Monety

[edytuj | edytuj kod]
Nominał

monety

Grafika Data Parametry Opis
Wprowadzenia Wycofania Stop Waga Średnica
1 nowa agora[10] 24 lutego 1980 4 września 1985 97% aluminium,

3% magnez

0,6 g 15 mm Awers przedstawia palmę daktylową i nazwę państwa w językach arabskim i hebrajskim. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
5 nowych agor[10] 24 lutego 1980 4 września 1985 97% aluminium,

3% magnez

0,9 g 18,5 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
10 nowych agor[10] 24 lutego 1980 4 września 1985 miedzionikiel 2,1 g 16 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz trzy owoce granatu. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
½ ILR[10] 24 lutego 1980 4 września 1985 miedzionikiel 3 g 20 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, lwa z pieczęci z Megiddo, napis „Szekel” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
1 ILR[10] 22 stycznia 1981 4 września 1985 miedzionikiel 5 g 23 mm Awers przedstawia kielich oraz napis „Szekel Israel” po hebrajsku. Rewers zawiera herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim, nominał monety, napis „Szekel” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
5 ILR[10] 10 września 1981 4 września 1985 brązal 6,1 g 24 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz dwa rogi obfitości. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
10 ILR[10] 25 lutego 1982 4 września 1985 miedzionikiel 8 g 26 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz starożytną galerę. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
50 ILR[10] 8 marca 1984 4 września 1985 brązal 9 g 28 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz wizerunek monety z czasów wojny żydowskiej. Rewers zawiera nominał monety między dwoma gwiazdkami, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
100 ILR[10] 2 maja 1984 4 września 1985 miedzionikiel 10,8 g 29 mm Awers przedstawia herb Izraela, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz odwołanie do monety z czasów Antygona. Rewers zawiera nominał monety, napis „Szekle” po hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. W Biblii Tysiąclecie wyd. Pallottinum pojawia się jako sykiel

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Kneset, חוק מטבע השקל, התש"ם-1980 [online] [dostęp 2021-09-02].
  2. a b c d Bank Izraela, Sheqel Series [online] [dostęp 2021-09-02].
  3. a b Bank Izraela, New Agora and Sheqel Series [online] [dostęp 2021-09-02].
  4. International Organization for Standardization, HISTORIC DENOMINATIONS (CURRENCIES & FUNDS) [online] [dostęp 2021-09-02].
  5. Bank Izraela, First Series of the New Sheqel [online] [dostęp 2021-09-06].
  6. a b Tal Lewi, 24.2.1980 הלירה מוחלפת בשקל, „Ha-Arec”, 24 lutego 2010 [dostęp 2021-09-02].
  7. Rdz. 23:13-16
  8. Israel Business & Economy: The Shekel, „Jewish Virtual Library [dostęp 2020-08-31].
  9. a b c d e f g h i Bank Izraela, Sheqel Series [online] [dostęp 2021-09-14].
  10. a b c d e f g h i Bank Izraela, New Agora and Sheqel Series [online] [dostęp 2021-09-14].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Cesare Colombo, Trenta monete d’argento – le monete del Nuovo Testamento, Milano 2003.
  • Augustus Spijkerman, The coins of the Decapolis and Provincia Arabia, Jerusalem 1978.