Przejdź do zawartości

Nauarch

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Nauarch, nauarchos (gr. ναύαρχος náuarchos, od ναῦς naus – statek i ἄρχω archo – jestem na czele, kieruję; łac. nauarchus), spol. nawarcha – w marynarkach okresu starożytności stanowisko dowódcze o zróżnicowanym znaczeniu.

W Sparcie terminem tym określano naczelnika floty pełniącego tę funkcję oficjalnie jako zastępca króla (archagetas, archagos[1])[2]; natomiast jego zastępcą był epistoleus[3]. Spartański nauarcha wybierany corocznie od ok. 430 p.n.e., obejmował swój urząd jesienią i w działalności praktycznej nie podlegał żadnemu z dwóch dziedzicznych królów[4].

W państwie ateńskim nazywani tak byli jedynie dowódcy (kapitanowie) tzw. statków państwowych, do których należały „Salamina”, „Paralos” i „Ammonis”. Z kolei mianowany przez dowodzącego flotą stratega dowódca ateńskiego okrętu wojennego (triery) nosił nazwę trierachy (τριήραρχος triērarchos). We flocie Aleksandra Wielkiego nauarchą był dowódca (kapitan) każdego okrętu wojennego[3], nazwą tą jednak obejmowano również dowódców eskadr okrętów oraz całej floty. W państwach hellenistycznych (Lagidów, Seleucydów, Antygonidów i Attalidów) nauarchos najwyższej rangi nie był urzędem stałym. Na Rodos miał szczególnie szerokie uprawnienia: wybrany na głównodowodzącego wojennej floty mógł w razie potrzeby jako pełnomocny poseł nawet zawierać wiążące międzypaństwowe układy[4]. Ogólnie jednak w świecie greckim mianem tym zwyczajowo określano kapitanów każdej jednostki wojennej[5].

We flocie cesarstwa rzymskiego każdy z kapitanów okrętu (trierarchus) podlegał nauarchusowi jako dowódcy eskadry bądź flotylli[5], który mógł być jeszcze awansowany do rangi pierwszego nauarcha (nauarchus princeps). W III wieku zastąpiono go jednak nowo utworzoną rangą trybuna floty (tribunus classis), jako pełniącego obowiązki dowódcy flotylli, natomiast nazwa nauarcha przeszła na kapitana okrętu wojennego[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek–English Lexicon. Wyd. 9. T. 1. Oxford: Clarendon Press, 1940, s. 251.
  2. Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (pod red. Zdzisława Piszczka). Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 507.
  3. a b Lexikon der Antike (pod red. J. Irmschera). Wyd. 1. Leipzig: Bibliographisches Institut, 1971, s. 373.
  4. a b c Hans Volkmann: Nauarchos, nauarchia. W: Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike. T. 4. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 6-7.
  5. a b Peter Connolly: Grecja i Rzym na wojnie. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021, s. 339.