Przejdź do zawartości

Berberys zwyczajny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Berberys zwyczajny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

berberysowate

Rodzaj

berberys

Gatunek

berberys zwyczajny

Nazwa systematyczna
Berberis vulgaris L.
Sp.Pl. 2 1753

Berberys zwyczajny, b. pospolity[3] (Berberis vulgaris L.) – gatunek krzewu należący do rodziny berberysowatych (Berberidaceae Juss.). Znany też jako: kwaśnica pospolita, kwaśniec[4]. Występuje w stanie dzikim w Europie. W Skandynawii i na Wyspach Brytyjskich gatunek zadomowiony. W południowych i środkowych Niemczech występuje rzadko i w rozproszeniu.

Kwiatostan
Krzew owocujący
Owoc

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Krzew o wysokości do 3 m z kanciastymi gałązkami i trójdzielnymi cierniami,
Liście
Delikatnie kolczasto ząbkowane, odwrotnie jajowate do podłużno-eliptycznych, o długości od 3 do 6 cm, stojące w pęczkach na krótkopędach.
Kwiaty
Pachnące, żółte z trzema płatkami korony wykształconymi jak działki kielicha i z sześcioma miodnikami wyglądającymi jak płatki korony, zebrane w zwisające grona o długości do 5 cm.
Owoc
Jajowaty, podłużny albo cylindryczny, jest wielonasienną, lśniąco czerwoną jagodą, kwaskowatą w smaku, dość twardą[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Rozwój
Kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty równoczesne, zapylane przez owady lub samopylne[6]. Nasiona dojrzewają we wrześniu i w październiku, rozsiewane są przez zwierzęta[5].
Siedlisko
Rośnie na słonecznych wzgórzach, w zaroślach, w świetlistych lasach liściastych i iglastych. Chętnie na żyznych i wapiennych glebach gliniastych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Berberidion[7].
Korelacje międzygatunkowe
Na pędach pasożytują niektóre gatunki grzybów: Puccinia graminis, Puccinia brachypodii, Puccinia striiformis, Erysiphe berberidis, Phyllosticta berberidis, Sphaerulina berberidis, oraz żerują larwy muchówek Rhagoletis meigenii, Dasineura berberidis i pluskwiaka Arge berberidis[8].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Dawniej berberys występował pospolicie w stanie naturalnym na całym obszarze Polski. Rósł na miedzach, zboczach, w zaroślach i na brzegach lasów. Odkryto jednak, że jest żywicielem pośrednim rdzy zbożowej[9], ponieważ na jego liściach rozwija się wiosenne pokolenie tego patogenu i że jego obecność w pobliżu pól może być szkodliwa dla upraw. Dlatego był dawniej tępiony przez rolników.

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • Owoce są surowcem witaminizującym, dietetycznym i przeciwgorączkowym. Suszone owoce wykorzystuje się jako dodatek do herbaty podnoszący ogólną odporność organizmu, zwłaszcza w stanach gorączkowych, w zakażeniach bakteryjnych, w stanach zapalnych błon śluzowych oraz dla zwiększenia szczelności naczyń włosowatych. Takie zastosowanie jest podyktowane obecnością wielu cennych składników: witaminy C, E, karotenoidów, pektyn i soli mineralnych. Związki o charakterze witaminy P (rutyna, eskulina) poprawiają samopoczucie przy katarze i krwawieniach z nosa[potrzebny przypis].
    Efektywność ekstraktu z owoców berberysa potwierdzono również, w leczeniu trądziku młodzieńczego[14].
    • Zbiór i suszenie: Owoce zbiera się, zanim całkowicie dojrzeją, gdyż dojrzałe są bardzo miękkie i łatwo się gniotą. Suszyć w temperaturze do 40 stopni.
  • Sztuka kulinarna: Z owoców berberysu można także wytwarzać soki, syropy, dżemy, konfitury i marmolady. Sok wyciska się z przetartych owoców zalanych wodą w równej ilości i odstawionych wcześniej na godzinę. Dosładza się i pasteryzuje[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-08] (ang.).
  3. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
  5. a b Jurke Grau, Reinhard Jung, Bertram Munker, Leksykon przyrodniczy. Zioła i owoce leśne, warszawa 1996: Świat Książki, s. 12, ISBN 83-7129-274-0.
  6. Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  7. Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. Malcolm Storey: Berberis vulgaris L. (Barberry). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-18].
  9. Julian Rodriguez-Algaba i inni, Sexual structures and recombination of the wheat rust fungus Puccinia striiformis on Berberis vulgaris, „Fungal genetics and biology: FG & B”, 70, 2014, s. 77–85, DOI10.1016/j.fgb.2014.07.005, ISSN 1096-0937, PMID25042987 [dostęp 2017-03-25].
  10. BIO Berberys [online] [dostęp 2016-04-06].
  11. a b c M. Imanshahidi, H. Hosseinzadeh. Pharmacological and therapeutic effects of Berberis vulgaris and its active constituent, berberine. „Phytother Res”. 22 (8), s. 999–1012, 2008. DOI: 10.1002/ptr.2399. PMID: 18618524. 
  12. Parameswara Rao Vuddanda, Subhashis Chakraborty & Sanjay Singh. Berberine: a potential phytochemical with multispectrum therapeutic activities. „Expert Opinion on Investigational Drugs”. 19 (10), s. 1297–1307, 2010. DOI: 10.1517/13543784.2010.517745. 
  13. Kuźnicka Barbara, Dziak Maria. Zioła i ich stosowanie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1984.
  14. Rohollah F. Fouladi, Aqueous extract of dried fruit of Berberis vulgaris L. in acne vulgaris, a clinical trial, „Journal of Dietary Supplements”, 9 (4), 2012, s. 253–261, DOI10.3109/19390211.2012.726702, ISSN 1939-022X, PMID23038982 [dostęp 2017-03-25].
  15. Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. CHEMIGRAFIA, 2006, s. 268. ISBN 83-904633-5-0.