Mont d’an endalc’had

Decius

Eus Wikipedia
Ur pennad eus an heuliad
Henroma eo ar pennad-mañ
Ar Vonarkiezh
Ar Republik
An Impalaeriezh
Impalaeriezh ar C'hornôg
Impalaeriezh ar Reter

Un impalaer roman e oa Gaius Messius Quintus Traianus Decius (ganet e 201, marvet en emgann e 251). E-pad daou vloaz e renas, adal 249 betek 251. E 251 e kenrenas gant e vab Herennius Etruscus. O-daou e voent lazhet en Emgann Abrittus.

Yaouankiz ha donedigezh d'ar galloud

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Bust of Traianus Decius.

Ganet e oa Decius e Budalia (e-kichen Sirmium, e Panonnia). An hini kentañ eus an Impalaerien Ilirianek e voe. N'ouzer ket gwall dro eus e e yaouankiz. Konsul a oa e 232 ha rener Moesia ha Germania Inferior er bloaz goude. Etre 235 ha 238 e oa o ren en Hispania Tarraconensis. Urbanus Praefectus Roma e voe e-pad darn gentañ ren Fulup an Arab.

War-dro 245 e voe anvet gant Fulup da jeneral ul lu vras staliet war-dro lez an Danav. E 248 pe 249 e voe kaset da vrezeliñ e Panonia ha Mesia, da voustrañ emsavidigezh Tiberius Claudius Pacatianus. Fulor enno abalamour d'ar peoc'h en doa sinet Fulup gant Sasanided e redias e soudarded d'en em embannañ impalaer.

Decius a voe trec'h war Fulup e-kichen Verona hag anavezet e voe gant ar sened evel an impalaer reizh.

Ur merour barrek hag ur soudard peurvat a oa Decius. Strivañ a reas d'adaozan galloud ar stad dre stourm ouzh an enebourien diavaez ha dre nevesaat ar relijion ofisiel.

Heskinerezh ar gristenien

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Pouezus eo "Heskinerezh Decius" en istor an Iliz Gatolik met ne vez ket komzet kalz diwar-e-benn e testennoù ofisiel. E 250 e kemeras Decius ur gourc'hemen a-enep ar gristenien a gave-eñv arvarus evit unander an impalaerezh. Goulenn a reas ma raje an eskibien un aberzh d'an impalaer, ar pezh a nac'hjont ober.

D'an ampoent-se e voe gwastet an impalaerezh gant Bosenn Antonin ha seblout a ra o doa dianzavet o feiz un niver bras a gristenien, digalonekaet gant ar c'hleñvded.

Gant Galienus hepken, e 260-1, e voe dilamet gourc'hemenn Decius.

Ar brezel a-enep ar C'hoted

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Moneiz graet gant Decius da vrudañ e drec'hioù.

E-pad ren Decius e teuas ar C'hoted war wel evit ar wech kentañ e istor an impalaeriezh. Bleniet gant rou Cniva e raent redadegoù e Moesia ha Trakia. Kouezhañ warno a reas Decius e 251, tra m'edont o sezizañ kêr Nikopolis, hag o rediañ da dec'hel. Ne zeuas ket Decius a-benn d'o feurdrec'hiñ avat, ha ret e voe dezhañ mont d'o zrec'hiñ en-dro pa argadas Cniva ar c'hamp roman.

Kemer Philipopolis a reas ar C'hoted neuze, en em embannas he c'hommandant, Gaius Julius Priscus impalaer gant skoazell Cniva. Skuizhet e voe ar C'hoted gant seziz Philipopolis ha klask a rejont marc'hata.

Decius, a oa deuet a-benn d'o enkelc'hiañ, ha nac'has hag argadiñ anezho a reas. En ur c'heun en Dobrujda e c'hoarvezas an emgann diwezhañ. Ur gwallreuz spontus e voe Emgann Abrittus d'ar Romaned.

Hervez Jordanes e voe lazhet gant ur saezh mab Decius, Herennius Etruscus e deroù an emgann, tra ma varvas Decius pa oa peurzistrujet e lu. Decius a oa bet ar c'hentañ impalaer roman o vervel e-kerzh un emgann a-enep enebourien estren.

  An Impalaerien roman  
Anarkiezh vilourel
En e raok :
Fulup an Arab
Decius
gant Herennius Etruscus
(249 - 251)
War e lerc'h :
Hostilianus
Heuliad Henroma