Mont d’an endalc’had

Amzer-vremañ (yezhoniezh)

Eus Wikipedia
Amzerioù yezhadurel
AMZER-DREMENET
Strizh
Amstrizh
Amdremened
Peurdremened
Tremened kent
Tremened adkevrennek
Tremened tostañ
Tremened pellañ
Amzer-dec'h
AMZER-VREMAÑ
Amzer-hiziv
AMZER-DA-ZONT
Dazond kent
Amzer-warc'hoazh
AORISTEK
Reizhiad rik
Reizhiad keñveriek

Er yezhoniezh e vez implijet an termen amzer-vremañ evit komz eus un amzer yezhadurel a dalvez da deskrivañ un ober pe un darvoud o c'hoarvezout d'an mare m'emeur o komz en ur reizhiad rik pe c'hoazh d'un mare all m'emeur o komz diwar e benn, lakaet da lakaet da daveenn amzeriañ en ur reizhiad keñveriek.

E meur a yezh indezeuropek e tiforc'her etre an doare-disklêriañ diouzh un tu hag an doare-sujañ diouzh an tu all, kollet an diforc'h-mañ e brezhoneg, da skouer:

  • e galleg: il est (divizout) / qu'il soit (sujañ)
  • e portugaleg: el é (divizout) / que seja (sujañ)
  • en alamaneg: er ist (divizout) / er sei (sujañ)

Yezhoù skouer

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E brezhoneg e c'heller sevel an amzer-dazont hervez an tri doare displegañ boas, da skouer gant ar verb "hadañ"

Bez' e hadan
Bez' e hadez
Bez' e hadØ (eñ/hi)
Bez' e hadomp (rannyezhel: : Bez' e hadfomp)
Bez' e hadit (rannyezhel: : Bez' e hadfoc'h)
Bez' e hadont (rannyezhel: : Bez' e hadfont)
Bez' e hader
  • Displegadur eeun gant ur raganv gour:
Me a hadØ
Te a hadØ
Eñ a hadØ
Hi a hadØ
Ni a hadØ
C'hwi a hadØ
Int a hadØ
  • Gant ar verb-skoazell "ober":
Hadañ a ran
Hadañ a rez
Hadañ a ra (eñ/hi)
Hadañ a raemp
Hadañ a rit
Hadañ a reont
Hadañ a reer

Bez' e c'heller ivez implijout an amzer-da-zont er arvez boas gant sikour ar verb-skoazell "bezañ" ("vezan"...), da skouer :

O hadañ e vezan

Implijet e c'hell bezañ ivez an amzer-vremañ en arvez pad (amzer-vremañ war ober), savet diwar stumm-lec'hiañ ar verb "bezañ" ("emañ"...) mui ar rannig-verb "o", da skouer:

"O hadañ emaon"

Er c'hembraeg lennegel e klotae a-wezhoù un displegadur en amzer-vremañ gant an displegadur en amzer-da-zont, da skouer :

  • darllen ("lenn")
Darllenaf i ("bez' e lennin/lennan")
Darlleni di ("bez' e lenni/lennez")
DarllenØ ef/hi ("bez' e lenno/lenn")
Darllenwn ni ("bez' e lennimp/lennomp")
Darllenwch chwi ("bez' e lennit/lennoc'h")
Darllenant hwy ("bez' e lennint/lennont")

Er c'hembraeg bev avat ec'h implijer un troadell kevrennek diazezet war ar verb bod ("bezañ") displeget en amzer-vremañ (rydw i...) evel verb-skoazell mui ar rannig yn an anv-verb. Kevatel eo an droadell-mañ d'ar arvez pad "bezañ oc'h ober" e brezhoneg, met disheñvel e ster, da skouer :

Rydw i'n darllen ("Lenn a ran", kv. "Emaon o lenn"")
Wyt ti'n darllen? ("Ha lenna rez?", kv. "Emaout o lenn")
Mae e'n darllen ("Lenn a ra", kv. "Emañ (eñ) o lenn")

Dres evel e brezhoneg, e saozneg e tiforc'her etre an amzer-vremañ plaen diouzh un tu hag an amzer-vremañ en arvez pad diouzh an tu all, savet gant ar verb "to be" evel verb-skoazell mui stumm-ober ar verb, da skouer :

I sing ("bez' e kanan) → I am singing ("Emaon o kanañ")

Kollet eo bet hogozik an holl dibennoù evit displegañ ar verboù e saozneg (kv. an alamaneg pelloc'h), o venel nemet merk an trede gour unander "-s", da skouer :

  to walk ("kerzhout")
I walkØ
you walkØ
he/she/it walks
we walkØ
they walkØ

En alamaneg e tispleger ar verboù reizh en amzer-vremañ en doare-diskêriañ evel-henn :

  gehen sprechen finden laufen
ich gehe spreche finde laufe
du gehst sprichst findest läufst
er/sie/es geht spricht findet läuft
wir gehen sprechen finden laufen
ihr geht sprecht findet lauft
sie gehen sprechen finden laufen

Al latin a implij dibennoù resis evit displegañ ar verboù en amzer. Setu penaos e vez displeget verboù eus pep rummad en doare-divizout.

  plicāre debēre dicere cupere scīre
Ego plicō debeō dīcō cupiō sciō
Tu plicās debēs dīcis cupis scīs
Is, Ea, Id plicat debet dicit cupit scit
Nos plicāmus debēmus dīcimus cupimus scīmus
Vos plicātis debētis dīcitis cupitis scītis
Ei, Eae, Ea plicant debent dīcunt cupiunt sciunt

Diwar patrom al latin e oa aet war diorren displegadur ar verboù er yezhoù romanek a-vremañ, da skouer e portugaleg (verboù reizh eus pep rummad).

  acab.ar com.er part.ir
eu acabo como parto
tu acabas comes partes
ele/ela/você acabaØ comeØ parteØ
nós acabamos comemos partimos
vós acabais comeis partis
eles/elas/vocês acabam comem partem

Implijet e vez ivez gant ar portugaleg an arvez pad, savet e daou doare disheñvel, da skouer:

Estou a cantar = Estou cantando ("Emaon o kanañ")