Αυτό το άρθρο είναι μέρος των ειδικών εκθέσεων μας Συμμετοχική δημοκρατία της ΕΕ: γεφύρωση του χάσματος μεταξύ θεωρίας και πράξης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την ΕΕ να δώσει στους ευρωπαίους πολίτες ισχυρότερη εκπροσώπηση και περισσότερα μέσα, ώστε να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων της Ένωσης, καθώς και να θεσμοθετήσει συμμετοχικές και διαβουλευτικές διαδικασίες.
Η πλειοψηφία των νομοθετών της ΕΕ ενέκρινε έκθεση την Πέμπτη (14 Σεπτεμβρίου) ζητώντας περισσότερα συμμετοχικά εργαλεία σε επίπεδο ΕΕ. Η έκθεση, η οποία δεν έχει άμεσο νομοθετικό αντίκτυπο, εγκρίθηκε με 316 ψήφους υπέρ, 137 κατά και 47 αποχή.
«Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα για την αναβάθμιση της δημοκρατίας μας, μιας νέας Ευρωπαϊκής Αγοράς στην οποία οι πολίτες συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή δημοκρατική ζωή», δήλωσε ο Alin Mituța (Renew), συνεισηγητής στον φάκελο, μετά την έγκριση της έκθεσης.
Μεγαλύτερη συμμετοχή
Στην έκθεση, το Κοινοβούλιο ζήτησε τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αγοράς, ενός ετήσιου «διαρθρωμένου μηχανισμού συμμετοχής» αποτελούμενου από πολίτες, οι οποίοι θα συζητούν τις προτεραιότητες της ΕΕ για το επόμενο έτος, παρέχοντας στοιχεία για το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής.
Επιπλέον, οι νομοθέτες της ΕΕ ζήτησαν τη δημιουργία μιας ενιαίας λύσης για όλα τα υφιστάμενα μέσα, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε αυτά.
Η έκθεση ενθαρρύνει επίσης την αυξημένη χρήση μικρο-συνελεύσεων καθώς και τη θεσμοθέτηση άλλων διαβουλευτικών διαδικασιών, όπως οι ομάδες ευρωπαίων πολιτών, οι οποίες δημιουργήθηκαν από την Επιτροπή ως συνέχεια του πανευρωπαϊκού δημοκρατικού πειράματος που είναι γνωστό ως Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (CoFoE).
Αυτ��ς οι επιτροπές, αποτελούμενες από τυχαία επιλεγμένους πολίτες, κλήθηκαν να συζητήσουν την επικείμενη νομοθεσία νωρίτερα φέτος.
Άλλα συμμετοχικά εργαλεία που προτείνονται στην έκθεση περιλαμβάνουν πανευρωπαϊκά δημοψηφίσματα για βασικές πολιτικές της ΕΕ, καθώς και πανευρωπαϊκές διαδικτυακές διαβουλεύσεις πολιτών για την αύξηση της γνώσης των πολιτών για την ΕΕ, καθώς και της εμπιστοσύνης τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ.
Τέλος, το Κοινοβούλιο ζήτησε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον αντίκτυπο των πολιτικών της ΕΕ στη νεολαία, προτείνοντας τη χρήση του «ελέγχου της νεολαίας», ενός εργαλείου παρακολούθησης που έχει προωθηθεί από το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Νεολαίας και έχει συμπεριληφθεί στις συστάσεις του CoFoE.
Άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πειραματίζονται ήδη με τον έλεγχο των νέων, όπως η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), της οποίας ο πρόσφατα διορισμένος πρόεδρος συμπεριέλαβε μια δοκιμασία για τη νεολαία μεταξύ των προτεραιοτήτων της θητείας του.
Συμπληρωματικά εργαλεία
Σύμφωνα με τους νομοθέτες της ΕΕ, η συμμετοχή των πολιτών διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ενίσχυση της δημοκρατίας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αναπτύξει μια «ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενίσχυση των ικανοτήτων του πολίτη στην ΕΕ».
Ταυτόχρονα, η έκθεση ορίζει σαφώς αυτά τα συμμετοχικά εργαλεία ως «συμπληρωματικά» στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
«Οι μηχανισμοί και τα μέσα άμεσης ή συμμετοχικής δημοκρατίας μπορούν να συμπληρώσουν, αλλά όχι να αντικαταστήσουν την αντιπροσωπευτική φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία», αναφέρεται στην έκθεση.
Κατά τη διάρκεια συζήτησης που προηγήθηκε της ψηφοφορίας, ο συνεισηγητής Niklas Nienass (Πράσινοι) επανέλαβε ότι «η ιδέα [δεν είναι] να ανταλλάξουμε την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, […] αλλά να τη βελτιώσουμε φέρνοντάς την σε γρήγορους ρυθμούς, δίνοντας στους πολίτες τη δυνατότητα να εκφράσουν τις ιδέες τους».
Ωστόσο, ορισμένοι νομοθέτες παραμένουν επικριτικοί απέναντι στη συμμετοχική δημοκρατία.
«Όταν μιλάμε για δημοψηφίσματα, για μόνιμες αγορές, υπάρχει ο κίνδυνος να εξελιχθούμε από μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία σε μια άμεση δημοκρατία», δήλωσε ο βουλευτής του ΕΛΚ Paulo Rangel, προσθέτοντας ότι «η ιστορία μάς δίδαξε πάντα ότι το πρώτο βήμα προς τη δικτατορία είναι η άμεση δημοκρατία».
Ωστόσο, όλο και περισσότεροι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και εμπειρογνώμονες αντιμετωπίζουν τη συμμετοχική δημοκρατία ως έναν τρόπο ενίσχυσης της δημοκρατικής παραγωγής.
«Η συμμετοχή των πολιτών θα πρέπει να θεωρηθεί ως συμπλήρωμα των άλλων μέσων συμμετοχής που υπάρχουν ήδη στην εργαλειοθήκη της ΕΕ, τα οποία έχουν όλα κάποιο ρόλο», δήλωσε στη Euractiv η Corina Stratulat, αναλύτρια πολιτικής στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Έκθεση καλωσορίσματος
Η ψηφοφορία της Πέμπτης έγινε ιδιαίτερα δεκτή από οργανώσεις που προωθούν τη συμμετοχή των πολιτών.
«Με συντριπτική πλειοψηφία, οι ευρωβουλευτές ψήφισαν υπέρ της εδραίωσης των ομάδων πολιτών και της βελτίωσης των συμμετοχικών εργαλείων, εμπνεόμενοι από τη Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης», σχολίασε το Ευρωπαϊκό Κίνημα.
Σύμφωνα με την Stratulat, η έκθεση «βοηθά να συνεχιστεί η συζήτηση για τη δημοκρατική αναβάθμιση στην ΕΕ» και θα μπορούσε να βοηθήσει στην «ενσωμάτωση της συμμετοχής των πολιτών».
«Νομίζω ότι τελικά είναι σημαντικό η συμμετοχή των πολιτών να μην αντιμετωπίζεται ως ένα μέσο που θα χρησιμοποιηθεί σε μια περίπτωση για έναν σκοπό», δήλωσε στη Euractiv, προσθέτοντας ότι «η συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων της ΕΕ θα πρέπει να γίνει πιο διαδεδομένη από αυτό».
«Χαμένη ευκαιρία»
Ταυτόχρονα, η ψηφοφορία για την έκθεση έγινε εν μέσω δυσαρέσκειας μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με την ομιλία του Προέδρου της Επιτροπής της ΕΕ για την κατάσταση της Ένωσης, από την οποία απουσίαζε οποιαδήποτε αναφορά στην κοινωνία των πολιτών ή σε συμμετοχικά εργαλεία.
Σύμφωνα με την Stratulat, «η von der Leyen έχασε την ευκαιρία να περάσει μια πολύτιμη κληρονομιά στο επόμενο κολέγιο και να εδραιώσει τη σημαντική πρόοδο που επιτεύχθηκε υπό την ηγεσία της στην ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας σε επίπεδο ΕΕ».
«Το έργο πρέπει να συνεχιστεί και πρέπει να είναι μια κοινή θεσμική προσπάθεια», είπε, προσθέτοντας ότι ελπίζει τόσο η Επιτροπή όσο και το Συμβούλιο να αντιδράσουν στην έκθεση του Κοινοβουλίου τις επόμενες ημέρες.